Trà – thức uống quyền lực nhất thế giới

2, Quyền lực

Khi nhà Minh lật đổ nhà Nguyên vào thế kỉ 14, họ cũng chiếm luôn nước Đại Lý, qua đó trở thành quốc gia độc quyền Trà. Cùng với đồ gốm và Lụa, Trà trở thành một trong hàng hóa thương mại quan trọng đem lại sự thịnh vượng cho nhà Minh. Thời kì này, người ta đã biết cách sao Trà (rang lá Trà) thay thế cho cách hun khói, qua đó sản lượng được nâng cao và bảo quản Trà cũng lâu hơn thích hợp cho việc buôn bán Trà. Vùng canh tác Trà cũng được mở rộng sang phía Đông như Hồ Nam, Phúc Kiến, Chiết Giang, Giang Tô … đặc biệt vùng Phúc Kiến nổi tiếng với thương hiệu Trà Ô Long 乌龙 茶. Người dùng Trà cũng biết cách ướp Trà trong hoa để có được mùi thơm lừng mà sau này chúng ta có thể gọi là Trà Nhài, Trà Liên hoa, … Lợi nhuận do Trà đem lợi lớn đến mức nhà Minh phải lập hẳn “Bộ Trà Mã” chỉ để quản lý việc kinh doanh Trà.

Trà ô long nổi tiếng ra đời

Tàu Clipper mang Trà từ Trung Quốc sang châu Âu

Thế kỉ 18, châu Âu diễn ra cuộc chiến tranh 7 năm giữa 2 siêu cường Anh và Pháp, mà kết thúc là thắng lợi của Anh. Tuy nhiên cuộc chiến làm cạn kiệt ngân khố nước Anh khiến họ phải đánh thuế nặng hơn ở các thuộc địa, đồng thời tăng giá Trà, một mặt hàng thương mại chủ lực của Anh, khiến cho giá Trà đã cao lại nay còn cao hơn. Và đương nhiên dân thuộc địa bất mãn rồi, và manh động nhất chính là thuộc địa ở Bắc Mỹ, và hành động khiến chiến tranh bắt đầu chính là khi họ đổ Trà xuống biển ở cảng Boston, hành động này lúc ấy không khác gì đổ cả tỉ đô la hay đổ vàng xuống biển. Điều này đương nhiên khiến người Anh tức điên và chiến tranh bùng nổ, nhưng cuối cùng thuộc địa Bắc Mỹ chiến thắng cùng sự ra đời của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ. Có thể nói Trà gián tiếp gây ra chiến tranh thuộc địa Bắc Mỹ và hình thành nên nước Mỹ ngày nay.

Chiến tranh thuộc địa Bắc Mỹ bắt đầu từ những thùng Trà

Sau khi mất Bắc Mỹ, nước Anh mất đi một nguồn lợi nhuận lớn trong khi đó châu Âu tiếp tục bước vào những cuộc chiến tranh trong thế kỉ 19, trong đó có chiến tranh Napoleon mà Anh là một trong nước trực tiếp tham chiến. Nước Anh cần phải nghĩ ra cách để tránh thất thoát và tăng lợi nhuận, một lần nữa Trà được sử dụng làm con bài chiến lược. Trước đây người Anh vẫn trả người Trung Quốc bằng tiền bạc để lấy Trà, tuy nhiên sau đó họ dùng thuốc phiện hay Nha phiến để đổi lấy Trà, cách này giúp người Anh tăng lợi nhuận gấp hàng trăm lần. Nha phiến là chất gây nghiện nên người Trung Quốc nhanh chóng trở thành những con nghiện và khiến sức khỏe giảm sút. Nhà Thanh nhận ra tác hại và bắt đầu nghiêm cấm dùng Nha phiến. Đỉnh điểm là quan tổng trấn Lâm Tắc Từ cho tiêu hủy Nha phiến ở Quảng Đông. Người Anh mang quân đội đến và thế là xảy ra cuộc chiến tranh Nha phiến với kết cục là sự thất bại của nhà Thanh, Hồng Kông được nhượng lại cho Anh cùng một khoản bồi thường và khiến cho  nhà Thanh – Trung Quốc suy yếu trầm trọng trong suốt thể kỷ sau đó. Trà giúp người Trung Quốc giàu có nhưng cũng đẩy họ vào thảm cảnh.

Chiến tranh Nha Phiến bùng phát cũng có nguyên nhân sâu xa là do Trà

Người Anh tiếp tục được đổi Nha phiến lấy Trà, nhưng với họ thế là chưa đủ, họ còn muốn tự trồng Trà chứ không chỉ mua từ người Trung Quốc nữa. Vậy nên họ bí mật cử nhà sinh vật học Robert Fortune đến các vùng trồng Trà ở Trung Quốc như Phúc Kiến, Quảng Đông, Giang Tô. Sau 2 năm, ông ta học được các kỹ thuật của người trồng và lấy đi các cây giống, sau đó các cây giống này được chuyển đến vùng Darjeeling (vùng núi Himalaya, Ấn Độ) thuộc địa của Anh. Từ đây vùng đất này, Trà được trồng và sản xuất với số lượng lớn hơn trước rất nhiều, và Trà trở thành thứ đồ uống phổ biến trên toàn thế giới.

Quyền lực của Trà suy giảm trong thế kỉ 20 khi nó không còn vị thế của một mặt hàng chiến lược như cái thời Trung Quốc hay Anh độc quyền nữa bởi giờ đây rất nhiều vùng trên thế giới trong đó có cả Việt Nam có vùng chuyên canh trồng Trà. Đồng thời cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật, người ta tạo ra được các thứ nước cạnh tranh với Trà như soda, nước trái cây. Thế nhưng vị thế của Trà được khôi phục bắt đầu từ cuối thế kỉ 20, đặc biệt khi Trung Quốc, Ấn Độ trỗi dậy, các nước có văn hóa uống Trà này nhanh chóng biến Trà thành một thứ văn hóa đại chúng với những lon Trà giải khát uống ngay thay cho Trà pha chế truyền thống. Trà Nhài, Trà Ô Long, Trà Xanh được biến hóa thành thứ đồ giải khát, giúp Trà cạnh tranh với Coca Cola hay Pepsi. Từ Đài Loan, người ta chế ra loại Trà Sữa Trân Châu chinh phục giới trẻ thế giới.

3, Lời kết

Từ quá khứ hào hùng, tạo nên những nét văn hóa uống Trà ở rất nhiều quốc gia trên thế giới đến sức mạnh chi phối thế giới, Trà dần len lỏi vào từng ngóc ngách của đời sống con người, hay cũng có thể Trà đã trở thành một phần của cuộc sống. Thật là quyền lực phải không?

* Bên lề:

Theo một thuyết khác của Phật giáo, Trà được Bồ Đề Đạt Ma đưa vào Trung Quốc từ Ấn Độ trong khoảng thế kỉ thứ 5 SCN. Để khẳng định giả thuyết này, các nhà khoa học đã tìm thấy các cây Trà dại mọc ở miền Bắc Ấn Độ. Tuy nhiên, có rất ít tư liệu chứng minh người Ấn Độ biết uống Trà từ thế kỉ thứ 5, cho nên giả thuyết Trà được du nhập vào Trung Quốc từ Ấn Độ bị nghi ngờ.

Với sự ảnh hưởng của gốm sứ đời nhà Minh, các bộ ấm Trà thời đó đều được làm bằng sứ (trước đây được làm bằng đất nung hoặc đồng), điều này tác động đến văn hóa uống Trà của các nước trong khu vực như Việt Nam, Nhật Bản, Triều Tiên. Hệ quả là bây giờ mỗi nhà ở Việt Nam đều có một bộ ấm Trà sứ.

Nguồn: spiderum.com.